Słowo glaucoma, czyli łacińska nazwa jaskry, pochodzi z języka greckiego. Wywodzi się od słowa glaucos, które po polsku oznacza zielony. Ta choroba bywa kojarzona z zaćmą, ponieważ obie wpływają na osłabienie wzroku, jednak są to odrębne schorzenia. Jaskra jest niewidoczna, ponieważ zmiany zachodzą wewnątrz gałki ocznej, jednak w zaawansowanym stadium może się dać ją dostrzec – oko wygląda wówczas bardziej mgliście, podobnie jak w przypadku zaćmy. W znacznej większości przypadków jaskrę może jednak rozpoznać jedynie okulista. Niekiedy nie wystarcza do tego rutynowa wizyta u lekarza i konieczne jest wykonanie badań. Choć jaskra wiąże się ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, w początkowym stadium choroby może się ono mieścić w normie.

Czym się różni zaćma od jaskry?

Zaćma, nazywana też kataraktą, jest jedną z dolegliwości kojarzonych ze starszymi ludźmi. Polega na zmętnieniu soczewki, co najczęściej wynika z fizjologicznego procesu starzenia. Zaćma jest bardzo często spotykana i zdecydowanie mniej groźne niż jaskra. Można ją usunąć operacyjnie, a taki zabieg pomaga przywrócić ostrość widzenia. Istnieją pewne czynniki wpływające na rozwój zaćmy. Należą do nich cukrzyca, urazy i stany zapalne oczu, a także niektóre przyjmowane leki. Niektóre farmaceutyki mogą przyspieszać zamglenie soczewki, jednak ten rodzaj zaćmy niczym się nie różni od tej pojawiającej się wraz z upływem lat.

Diagnozowanie jaskry

Postępującej jaskry nie da się łatwo zauważyć – nawet u siebie. Nie jest ona widoczna gołym okiem, a więc nie dostrzeżemy jej, patrząc w lustro. Ponadto jeśli objawy nasilają się powoli, mózg automatycznie uzupełnia wszelkie braki w polu widzenia i adaptuje się do nowej sytuacji. Sprawia to, że symptomy można łatwo przeoczyć, a ich pozorny brak nie jest równoznaczny z dobrą kondycją zdrowia. Młodzieńcza jaskra może się objawiać na przykład zmęczeniem oczu czy bólem głowy, co nie kojarzy się z groźną chorobą i często jest bagatelizowane. Do innych objawów należą widzenie „przez mgłę”, ubytki w polu widzenia i mroczki. Zdarza się jednak, że młodzieńcza jaskra we wczesnych stadiach nie ma żadnych symptomów.

Leczenie farmakologiczne jaskry jest wdrażane od razu po zdiagnozowaniu schorzenia – im szybciej, tym lepiej. Okulista przypisuje najczęściej specjalne krople do oczu, których zadaniem jest utrzymanie odpowiedniego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Następnie, w razie potrzeby, przeprowadza się zabieg operacyjny. Czasami również po operacji oka konieczne jest przyjmowanie leków.

Leczenie jaskry to proces mający na celu zatrzymanie dalszego rozwoju choroby, a nie całkowite wyleczenie. Dlaczego? Towarzyszące jaskrze zmiany chorobowe w głębi gałek ocznych są nieodwracalne. Możliwe jest jedynie zahamowanie ich dalszej degradacji. To jedyny sposób, by uniknąć całkowitej utraty wzroku.

Czy całkowite usuwanie jaskry jest możliwe?

Przed podjęciem decyzji o tym, jak będzie przebiegać leczenie jaskry u danego pacjenta, lekarz bada jego stan zdrowia i sprawdza, w jakim stadium jest choroba. Zalecane kuracje farmakologiczne i zabiegi są dostosowywane indywidualnie do pacjenta, rodzaju choroby, a także miejsca, gdzie zaszły patologiczne zmiany strukturalne. Jeśli zaburzenia wynikają z nieprawidłowości ulokowanej w obrębie siateczki beleczkowania, rekomenduje się operację w obrębie kąta przesączania, czyli goniotomię lub trabekulotomię.

Niekiedy schorzeniu towarzyszą zaburzenia w obrębie komory przedniej, dlatego lekarz zleca dodatkowo zabiegi filtrujące. Jeśli goniotomia lub trabekulotomia nie dają oczekiwanych efektów, może zajść konieczność wykonania trabekulektomii albo specjalnych zabiegów z implantem drenującym. W razie potrzeby specjalista rekomenduje też zabiegi cyklodestrukcyjne. Zabiegi przeztwardówkowe trzeba niekiedy powtórzyć po pewnym czasie – bywa, że nawet w mniej niż 6 miesięcy.

Jaskra u dzieci i dorosłych – objawy i diagnostyka

Na rozwijającą się jaskrę u osoby dorosłej wskazują przede wszystkim takie objawy, jak: światłowstręt, łzawienie i kurcz powiek. Z kolei małe dzieci bywają niespokojne i płaczliwe, a także może je męczyć ból oka. Jeśli dziecko często pociera oczy i płacze, warto się skonsultować z lekarzem. Takie zachowania i objawy nie muszą jednak świadczyć o jaskrze. Mogą być przejawem odmiennej choroby oczu lub wynikać z innej przyczyny. W przypadku niepewności najlepszym wyjściem zawsze jest wizyta u lekarza. Powód płaczu dziecka czy tarcia przez nie oczu może być dużo bardziej błahy.

Co ciekawe, jaskrę uznaje się obecnie za chorobę cywilizacyjną. Jej rozwój bywa powiązany z problemami miażdżycowymi, cukrzycą czy schorzeniami naczyniowymi. Ta choroba jest często diagnozowana u pacjentów około 40. roku życia, choć dotyka też starsze i młodsze osoby. Niezależnie od wieku warto regularnie odbywać kontrole u okulisty. Wczesne wykrycie choroby pomaga powstrzymać jej rozwój, co w przypadku jaskry oznacza zachowanie zmysłu wzroku.

Czy zabieg na jaskrę i zabieg na zaćmę są tym samym?

Podczas operacji jaskry wykonuje się ostrożną plastykę wnętrza gałki ocznej, tak aby powstrzymać dalszy rozwój choroby. Precyzyjne przecięcie siateczki przesłaniającej kąt przesączania cieczy wodnistej umożliwia odpływanie gromadzącego się płynu. Zabiegi trabekuloplastyka i trabekulektomia zmniejszają ciśnienie śródgałkowe.

Operacja zaćmy jest mniej skomplikowanym zabiegiem niż leczenie operacyjne jaskry. Choć zaćma jest najczęstszą chorobą oczu na świecie, jej przebieg zazwyczaj nie jest zbyt gwałtowny. W większości przypadków można, więc łatwo zapobiec dalszemu pogarszaniu wzroku, wykonując operację polegającą na usunięciu zmętniałej soczewki własnej i zastąpieniu jej sztuczną soczewką. Warto pójść do specjalisty, gdy tylko zaćma zaczyna przeszkadzać w widzeniu. Im szybciej zostanie przeprowadzony zabieg, tym szybsza będzie rekonwalescencja po operacji. Wczesne usunięcie katarakty zmniejsza także ryzyko powikłań pooperacyjnych.

Zaćma występuje nie tylko u osób starszych. Istnieje również zaćma wrodzona, która zaczyna się już w życiu płodowym. Powodem wystąpienia tego typu choroby mogą być zakażenia wewnątrzmaciczne, działanie leków przyjmowanych przez kobietę w ciąży albo choroby przebyte w tym okresie. Usunięcie zaćmy wrodzonej u niemowlęcia niekiedy skutkuje rozwinięciem się jaskry. Oba schorzenia, nieleczone, prowadzą do ślepoty, dlatego kluczowa jest szybka diagnostyka.

Jak widzi osoba z zaćmą?

Wraz z upływem lat wszystkie tkanki się starzeją, a w przypadku oczu można zauważyć, że wpływa to na zmianę widzenia. U osób w podeszłym wieku soczewki stają się zmętniałe oraz nieco żółte lub brunatne. Wiąże się to z tym, że do oka dociera mniej promieni świetlnych. Widziany obraz wygląda niczym oglądany przez brudną szybę – kolory są mniej nasycone, a kontrast i ostrość obniżone. Zaćma rozwija się powoli, zazwyczaj zupełnie niezauważalnie. To naturalny proces, który rozpoczyna się od utraty elastyczności soczewki, po czym następuje zmniejszenie jej przezierności.

Niektóre osoby chorujące na zaćmę opisują swoje doświadczenia wizualne w inny sposób. U części z nich problemem jest zwiększona czułość na jaskrawe światło albo specyficzne jednooczne dwojenie. Dość paradoksalnym objawem katarakty jest poprawa widzenia z bliskiej odległości. Choć może się to wydawać nielogiczne, taka zmiana wynika z przesunięcia refrakcji w kierunku krótkowzroczności.

Jak wygląda operacja zaćmy?

Operacja jaskry i zaćmy znacząco się różnią. Zabieg usunięcia zaćmy jest wykonywany ze znieczuleniem miejscowym podanym w postaci kropli bezpośrednio do oczu. Nad przebiegiem operacji czuwa anestezjolog, a sam zabieg trwa około 15–30 minut. Polega on na rozbiciu ultradźwiękami naturalnej soczewki, usunięciu jej z oka oraz wszczepieniu implantu, czyli syntetycznej soczewki – jednoogniskowej lub wieloogniskowej w zależności od wyboru. Jeżeli pojawia się problem z zaćmą, warto zadbać o szybkie leczenie. Jedynym rozwiązaniem tego problemu – bardzo skutecznym i szybkim – jest operacja.

Materiał zewnętrzny